Vô Vi qua học thuyết Lão Trang

Lão Tữ là người đầu tiên đề xướng ra thuyết vô vị tại Trung Hoa. Trang Tử xiển minh và thăng hóa cho thuyết ấy lên đến mức siêu thoát. Kể từ mạc Hán về sau người ta thường dùng danh từ Lão Trang khi nói về học thuyết của hai Ngài.

Lão Tử sinh ra trong thời loạn lạc, thấy nhà Châu suy nhược, thiên hạ đảo điên không thể cứu vản nỗi, nên chán ngán viết ra bộ “Đạo Đức Kinh”; Ngài muốn kêu gọi con người trở về với tự nhiên, cởi bỏ mọi ước thúc của luân lý hầu sống cho hợp với Đạo. Theo đó đời, loạn mới cần nhân nghĩa, lễ nghi, luật pháp. Vì các thứ đó là con đẻ của ý thức, mà ý thức chính là nguyên nhân của sự loạn. Lấy loạn mà trị loạn thì đại loạn. Chi bằng thủ tiêu tất cả các ý thức luân lý, lễ nghĩa hữu vi kia, để con người được tự nhiên, lòng rỗng bụng đầy, sống cuộc đời tự do như trời đất. Nếu thiên hạ hành được cái Đạo Vô Vi ấy, thì loạn không còn, đau khổ cũng không còn (Ngã vô vi, nhi dân tự hóa). Đó là nhân sinh quan của thuyết vô vi duy nhiên. Trong Đạo Đức Kinh, Ngài viết:

Vi vô vi

Sự vô sự

nếu hiểu theo nghĩa thườn, từng chữ một thì:

Làm không làm

Lo không lo

Nhưng ý của Ngài thì trái lại, Ngài muốn bảo rằng:

Làm mà như không làm

Lo mà như không lo

đó là một cách duy nhiên điềm đạm vậy. Bởi

Đạo thường vô vi

(Đạo thường không làm)

nhưng thấy thì dường như không làm gì cả, chớ thật ra không có cái gì là khôn gdo cái “không làm” ấy mà ra.

Vô vi nhi vô bất vi

(không làm mà không gì là không làm được).

Xét lại câu “Vi vô vi” mà Lão tử đã nói, ta thấy có nghĩa: “Hãy làm cái đạo vô vi (vi vô vi), làm mà như không làm gì cả, làm một cách hết sức tự nhiên, kín đáo, làm như không có làm, hoặc làm mà đừng để mắc trong cái làm của mình”.

Vậy vô vi trong học thuyết Lão Trang là: có làm, nhưng làm một cách thật khéo, làm cho hợp với tự nhiên.