Vị trí Khổng Mạnh trong Phật Giáo Hòa Hảo

Việc tu Nhân học Phật trong pháp môn tu chứng của người tín đồ Phật Giáo Hòa Hảo khiến họ trước hết phải “nhập cuộc” với đời, để xử thế tiếp vật và hành xử tứ ân thế nào cho phải, chớ không được ly cách thế gian. Bởi “muốn về cõi Phật” phải “lập thân cõi trần” và nếu muốn giải thoát cho thân hậu, thì ngay ở nhãn tiền phải đền bù sao cho xong nợ.

Công việc “đền nợ thế” theo nếp sống quen thuộc của người dân Việt, thường được khuyến khích theo mẫu người Nho giáo, nay mặc dù bị lu mờ, nhưng ảnh hưởng vẫn chưa dứt. Chính thế mà vị trí của Khổng học được đặt vào một nơi trong tòa nhà Giáo Lý Phật Giáo Hòa Hảo để dễ bề cổ võ, chấn chỉnh lại một xã hội đã quá suy đồi. Nào như :

Ở thị thiềng đua chen xướng khởi

Những tuồng hư cho bọn gái lẫn trai

Nào hút thuốc phiện hội ve chai

Nào trùm đĩ ma cô nghề hút máu

Ai để mắt xem đời chu đáo

Chẳng khỏi than giùm dân tộc quá hư hèn

Diện áo quần son phấn lấn chen

Miễn cho mình được lên xe xuống ngựa

Mãng điểm tô huy hoàng nhà cửa

Ai khốn cùng để mặc đất trời xây

Bức tranh thác loạn ấy còn được vẽ lên một cách gớm ghiếc hơn nữa :

Gẫm nhiều người bội bạc thâm ân

Nào kể chi là đạo quân thần

Tôi giết chúa con đành sát phụ

Lúc nguy cơ tớ mong hại chủ

Trò giết thầy tội ấy đáng không?

Thêm chồng giết vợ vợ giết chồng

Niềm huynh đệ cùng nhau xâu xé

Cũng hiếm lúc con còn giết mẹ

Giành của tiền cốt nhục giết nhau

Tranh lợi danh giết lẫn đồng bào

Tình nhân loại phân chia yểm bách.

Vị trí Nho giáo thường được thấy bàng bạc nhiều nơi trong Kinh kệ hoặc Thi ca của Đức Giáo Chủ.

Có khi với tính cách hô hào mọi người làm theo:

Khuyên trai gái học theo Khổng Mạnh

Sách thánh hiền dạy đạo làm người                                                               (Kệ Dân)

Trung Dung khuyên đó noi gương Khổng                       (họa lại bài Ông Nguyễn Thanh Tân)

Noi chí Thánh Hiền tìm cội cũ                                                   (tặng ông Nguyễn Kỳ Trân)

Có lúc với tính cách dẫn dụ :

Đức Khổng Thành người sanh nước Lỗ

Ngài còn xưng cuồng quyến giả hồ                                                          (Diệu Pháp Quang Minh)

Thầy Mạnh ra dùng đạo châu du

Lúc thập bát chư hầu rối loạn                                             (Diệu Pháp Quang Minh)

Nghèo Thầy Nhan bầu nước đai cơm

Tùy cơ hàn mà được danh thơm                          

                                              (Sa Đéc)

Và có khi như nhắc nhở cho mọi người cùng nhớ lại :

Sách Thánh đạo ghi trong Tam Tự

Người mới sanh tánh thiện trời dành 

                              (Giác Mê Tâm Kệ)

Thánh nhơn ghi sách Trung Dung

Hiền nhơn thức tỉnh biết dùng người ngay

                     (Viếng làng Mỹ Hội Đông)

Chữ Thánh Hiền mới được nôm na

Ta thỏa chí hô hào trung nghĩa                             

                                     (Nang thơ cẳm tú)