PHẦN
THỨ NHỨT
Trước đèn xem truyện tây ninh
Gẫm trong thiên hạ vô tình nào hay
Minh tâm thánh trước đặt bày
Làm người suy cổ nghiệm kim thì tường
Tử sanh thiên số vô thường
Dữ lành hai lẽ không tường thời thôi
Làm người sao bạc như vôi
Làm sao cho đặng đứng ngồi hiển vang
Sống ngồi dương thế đạt an
Thác về Tiên cảnh giàu sang làm gì
Nam mô hai chử từ bi
Để cho thiên hạ khinh khi mặc lòng
Bây giờ thôi đã hết trông
Làm lãnh bỏ dử mà không có đành
Ở đời nhiều kẻ khôn lanh
Sống khôn thác dại tương tranh làm gì
Khôn thời niệm Phật từ bi
Làm lành bỏ dử chớ khi Phật trời
Hạ nguơn ăn nói nhiều lời
Ngược xuôi thừa thiếu hết đời đừng than
Bây giờ tới lúc gian nan
Con thời hại mẹ vợ toan hai chồng
Bấy lâu sang trọng còn trông
Bây giờ giàu có cũng không có mừng
Khát nước cầm gáo ngó chừng
Bao giờ gặp lúc tưng bừng sẽ hay
Làm giữ vẹn thảo ngay
Cũng như cây cỏ gió day chẳng sờn
Vì ai đặng cá quên nôm
Đặng chim bẻ ná mà quên ơn Thầy
Người ngay dạ luống châu mày
Cũng như gió tạc chòm mây che trời
Phật đà dạy bảo hết lời
Để cho thiên hạ đổi dời tà tây
Rồi đây biết lẻ gian ngay
Rủ nhau mà thác bỏ thây lấp đàng
Trách ai đem dạ lăng loàn
Mổi nơi mổi muốn mổi đàng mổi ưa
Hết nắng rồi lại tới mưa
Phật trời thôi đã lưới thua bủa vòng
Bây giờ còn hởi bịt bòng
Chừng nào gặp hội mây rồng sẽ hay
Niệm Phật phật độ thiệt may
Phật không có độ bỏ thây dả rồi
Nghỉ ra phận bạc là tôi
Chùa chiền không tưởng nằm thôi một mình
Bây giờ năng nỉ làm thinh
Chừng nào gặp chốn đao binh hết sầu
Ví như địch Thanh nằm cầu
Cảm thương các chú bên tàu qua đây
Cũng như Nhạc Phi bị vây
Ngưu sơn thất tuế ai hay cơ tình
Phật Trời lòng ở cao minh
Xét xem trần thế trung tinh ít người
Vui chi mà lại tức cười
Bạc bảy đem đổi vàng mười chỉnh ghê
Em tôi giấc ngủ chưa mê
Trong nhà tầm chín ngoài dê xổ chuồng
Chí tâm cất quán đúc chuông
Tầm chùa niệm Phật giải buồn hết hung
Phật lập Hưng Thới thôn trung
Từ năm kỷ dậu lập chung với làng
Thầy xưa dạy bảo tỏ tàng
Tây an viễn đại gần đàng đế cung
Bây giờ phân rẻ cội thung
Chừng nào gặp hội cội thung mọc chồi
Ngai vàng vững đạt báu ngôi
Trên vua khai rạng dưới tôi trung thần
Để cho trời Phật định phân
Làm tôi phải trả nghĩa nhân vẹn đền
Cơm trời đất Phật làm nên
Làm người sao chẳng lo đền lại vong
Cá thu còn ở biển đông
Rau vừng hết lộc còn trông nổi gì
Vô chùa niệm Phật qui y
Dám khuyên thượng trí đừng khi quê mùa
Hay chi những sải ở chùa
Hèn chi thiên hạ bốn mùa lạnh hương
Nước chảy vì có đường mương
Đuốc soi hang tối mới tường nẻo xa
Niệm Phật thời tưởng Thích Ca
Niệm Phật thời tưởng Tiên gia của mình
Niệm Phật nên rất hữu tình
Thua mà chẳng lọt thinh thinh lưới trời
Để cho thiên hạ đôi lời
Tàu tây nó chạy xa vời hết trông
Gắng lòng niệm Phật chí công
Dầu mà có thác củng không mất phần
Làm người giử vẹn nghĩa nhân
Chung thân hành thiện thiện tồn vô dư
Kìa ai than khóc ưu tư
Phật Trời dạy bảo tâm tư tại mình
Nhớ xưa hồi thuở trào minh
Phật ra giáo thế gẩm tình ai hay
Sao bằng ăn ở thẳng ngay
Dương cang chánh đạo bỏ thây cũng đành
Chim khôn lựa nhánh cây lành
Người hiền tầm chúa ai dành ngày sau
Đói lòng ăn mấm với rau
Làm lành niệm Phật ngày sau mà nhờ
Mất vải thời sải nói vơ
Đố ai gở đặng mối tơ mới mầu
Việc đời thôi hởi còn lâu
Chừng nào có nước con trâu hết cày
Thương người công khó rất dày
Phật trời cứ thẳng như dây mực tàu
Bấy lâu dạ dốc làm giàu
Bây giờ lòng muốn qua cầu Tây phang
Công lao tiêu tứ chẳng màng
Tầm miền cực lạc coi đàng bao xa
Nam mô Bố tát Ma ha
Niệm Phật ngó thấy Phật sa giữa trời
Hạ nguơn nay đã biến đời
Chừng nào giấy bắc lại dời về nam
Hạ sanh dân chúng lòng tham
Quốc gia điều luật xử tam ngủ bình
Khiên nên thiên hạ động tình
Trời xuôi ách khổ đọa hình ngục trung
Xét trong thiên hạ không cùng
Làm lành thời ít làm hung thời nhiều
Sơn Tô báu vật mỷ miều
Gạo châu cũi quế hết chiều thời no
Làm người quân tử phải lo
Lo bề đạo đức đói no chẳng màng
Có buồn thời uống giấy vàng
Gặp cơn bác loạn biết đàng mà đi
Lòng đầy cũng chẳng ép chi
Mặc tình bá tánh xét suy mà nhờ
Đời nầy còn hỏi bơ vơ
Chúa tôi hai ngã vật vờ bắc nam
Thiện từ lòng dạ đừng tham
Dĩ ân báo oán thời mang khổ nghèo
Xét xem trần thế cheo leo
Thấy trông thiên hạ hiễm nghèo mà thương
Phật cho nên mới nghiệm tường
Phật bảo thì phải chỉ đường cho dân
Nam trào quân chánh nhơn ân
Bảo an thiên hạ trung phân tỏ tàng
Bửu linh bốn chữ rõ ràng
Tầm chùa niệm Phật nhứt tràng thọ an
Bây giờ hết lúc gian nan
Đam nhau ta sẽ lập đàng công danh
Cam la sớm gặp cũng xinh
Muộn thời Khương tử cũng vinh một đời
Giấy trắng mực viết vẽ vời
Khuyên trong bá tánh nghiệm lời xét suy
Có cha có mẹ bù chì
Không cha không mẹ lấy gì con ăn
Gió đưa mây tác thấy trăng
Ở đời nhiều kẻ lăng xăng mà buồn
Làm người giử đặng tròn vuông
Xuân qua hè lại lụy tuông không chừng
Ngó lên bảy núi thấy rừng
Thương người trung nghỉa biết chừng nào phai
Niệm Phật có Phật Như Lai
Việc đời ngó thấy chiều mai thời rồi
Ví dầu tình bậu muốn thôi
Bậu gieo tiếng dử cho rồi bậu ra
Làm lành thấy Phật Thích Ca
Làm dử thác xuống Diêm la hành hình
Trách ai đem dạ bạc tình
Ân thâm nghĩa trọng lánh mình lại chê
Niệm Phật thiệt nhiều người quê
Miệng thời niệm Phật lòng chê mới kỳ
Xưa nay nhửng kẻ vô nghì
Dầu cho có sống làm gì nên thân
Phật đà bố đức thi ân
Muốn cho thiên hạ đặng gần vùa hương
Ở xa chẳng biết mà tường
Ở gần sao lại lánh gường Phật tiên
Chừng nào căn bịnh đặng yên
Thời tôi mới nói chuyện riêng ở đời
Vắn cổ kêu chẳng thấu trời
Phật còn tám nạn huống người ba tai
Niệm Phật có Phật Như Lai
Có quan bồ tát chiều mai độ mình
Tuy là trời đất rộng thinh
Thiên cơ một phút đao binh dấy loàn
Để cho thiên hạ dọc ngang
Xui mưu làm loạn thì hoang cửa nhà
Khuyên trong bá tánh trẻ già
Làm lành bỏ dử kẻ mà đọa thân
Phật dạy đại nghĩa dạy nhân
Phật không có dạy cầm cân vặn đòn
Thấy đời trần hạ thon don
Làm lành thì thấy chữ son hiệu đề
Muốn cho thảo thuận một bề
Làm lành niệm Phật đặng về tây phang
Làm người sao khỏi gian nan
Hết cơn bỉ cực tới đàng thới lai
Giấy vắn lời hỏi còn dài
Mặc tình bá tánh nào ai ép lòng
Gạn đục thì phải lóng trong
Xét xem chưa biết kẻo không bịt lòng
Thương trong bá tánh hết lòng
Thầy xưa dạy bảo cũng không nghe lời
Kỷ dậu Thầy ra độ đời
Xét xem cho biết những lời gian ngay
Niệm Phật không cần ăn chay
Niệm Phật thì giữ lòng ngay phận mình
Bây giờ năn nỉ ai binh
Lá lay cũng bởi tại mình thuở xưa
Mấy đều hung dử khá chừa
Ở đời nhiều kẻ không ưa Phật trời
Ví như Hạng Vỏ khi lời
Thất cơ Hàn Tín dời về Ô giang
Xưa còn thương kẻ gian nan
Huống nay bao nở lấp đàng bỏ chuông
Bây giờ thôi đã hết trông
Công danh hết tưởng vợ chống hất duyên
Đời này quả báo nhản tiền
Giử sao cho đặng khó miền trầm luân
Phật đà xét lẻ oan ưng
Thấy đời trần thế Phật thương không cùng
Tôi muốn nói chuyện tầm khùng
Mặc tình bá tánh có dùng thời coi
Phật bảo thời phải xét soi
Xét trong bá tánh thử coi dử lành
Làm người bất húy tử sanh
Sống nay làm tướng thác thời rạng danh
Chùa linh chẵng kỳ tượng tranh
Có lòng Phật hiện rồng đoanh không chừng
Đoái nhìn bốn phía nhửng rừng
Trời đà tối mịt biết chừng nào trông
Làm tôi bền chí dày công
Phật không sở dục tại lòng thế gian
Niệm Phật thì phải gian nan
Niệm Phật thì phải lánh đàng thị phi
Công danh phú quí làm chi
Nam mô hai chữ từ bi rèn lòng
Hết Nam rồi Bắc lại Đông
Tiểu nhơn quân tử ai không tranh hùng
Bấy lâu Phật dạy không dùng
Làm lành bỏ dử bỏ hung đặng nhờ
Nhớ xưa hồi thuở sơ khai
Thần nông chưởng thực lâu dài nhờ ai
Bây giờ gánh nặng hai vai
Ơn cha nghĩa chúa sao ai không đền
Niệm Phật sao đặng làm nên
Cửa nhà giàu có dưới trên thuận hòa
Khuyên trong bá tánh chư gia
Phật đà chỉ sử cho ta một lời
Thứ năm đến thứ ra đời
Phật Bà dạy bảo như lời ngày xưa
Làm thơ mà gởi cho mưa
Mưa đưa cho gió gió đưa lại chùa
Bây giờ xin chớ hơn thua
Tầm chùa niệm Phật bốn mùa công phu
Nhứt tâm biển Thánh rừng Nhu
Chừng nào gặp hội trung thu danh đề
Muốn cho sông cận non kề
Trở về chốn củ lập bề thất gia
Làm con chẳng dám cải cha
Chừng nào an trị quốc gia cũng đành
Ngó lên mây bạc mây xanh
Làm trai trung hiếu dạ đành ba sanh
Giử cho đừng rách thời lành
Con nhà niệm Phật như nhành quế hương
Chẳng thà ghét trước sau thương
Ghét thương hai lẻ oan ương chốn nào
Quán xưa ghét kẻ tầm phào
Ghét cay ghét đắng ghét vào trong tâm
Ghét đời Thương Trụ đa dâm
Cầu thê sát tướng đã lâm ngục hình
Tướng trào nhiều người trung tinh
Đều thời phàn Trụ lánh mình đầu Châu
Hớn xưa trung nghĩa Công Hầu
Nịnh thời Đồng Trát Hớn trào ở đâu
Chư châu chư quốc qui châu
Khiến nên thiên hạ đâu đâu thuận lòng
Văn ban vỏ bá hội đồng
Đèn chư bốn chữ Tăng lon thọ trường
Châu vương đại đức ân lương
Khiến nên thiên hạ bốn phương phục tùng
Bây giờ tôi hởi còn khùng
Chừng nào Phật khiến hết khùng tới điên
Khuyên trong bá tánh chư viên
Hết tiền mua giấy thời yên nước nhà
Nam trào nối trị quốc gia
Muôn dân lạc nghiệp gần xa thái bình
Nam mô Quan Thế Âm Bồ tát Ma ha tát
•
PHẦN THỨ NHÌ
Thiện từ huấn dụ Phi răn
Giải buồn một bổn khó khăn chẳng nài
Nam Kỳ Lục tỉnh ai ai
Ở đời có muốn lâu dài thời nghe
Gió tây thổi trước mủi ghe
Bồng con dắt vợ chạy te vô rừng
Người khôn ăn nói có chừng
Chớ đừng ngó thấy ở rừng mà chê
Mắc đếm bợm bả mà ê
Chừng nào tin thiệt thì quê hư rồi
Ơn cha nghỉa mẹ đền bồi
Chớ đừng phụ bạc mà tồi bại thân
Làm trai giữ vẹn nghĩa nhân
Trung quân hiếu phụ thì thân đặng toàn
Giá thời tiết hạnh một đàng
Chớ đừng học thói Phi Lang hư mình
Chớ đừng ăn quán ngũ đình
Mèo đàng chó điếm lộng tình đọa thân
Trung quân thác đặng thành phần
Ngày sau cũng kim lân phục hồi
Muốn cho danh vọng cao ngôi
Liều thân trả nợ đền bồi quân thân
Trào tây nhiều kẻ phi ân
Người nam sao chẳng xét thân mà nhờ
Đời nầy bối rối như tơ
Chòm ông vở ổ ngẩn ngơ cho người
Chớ đừng thấy vậy mà cười
Người phàm mắt thịt để ngươi mà lầm
Mấy ai ở đặng nhứt tâm
Nắng toan giúp nón mưa dầm giúp tơi
Gắng công mà ở với đời
Giàu nghèo thời để Phật trời định phân
Chớ đừng bạc nghĩa phi ân
Phật trời nay đã cầm cân công bình
Làm người xét nhục xét vinh
Chớ dừng ỷ thế đọa hình hết trông
Cơm ai mà đặng no lòng
Đất ai mà không lòng thương vua
Công danh phú quí có mùa
Làm lành niệm Phật tu chùa lâu năm
Đêm thanh nguyệt chiều mười lăm
Mình lầm trời Phật có lầm ở đâu
Nào ai nhảy xuống ao sâu
Mà đo miệng cá uốn câu cho vừa
Chớ đừng nói thiếu nói thừa
Làm thân con gái thời chừa nguyệt hoa
Làm con có mẹ có cô cha
Không phải lổ rẻ chung ra mà cuồng
Chỉ mành một sợi treo chuông
Người buồn lại gặp cành buồn khá thương
Gắng lòng đạo lý nhứt trường
Dầu ai lấp ngỏ ngăn đường mặc ai
Đói lòng ăn bắp với khoai
Chờ cho tới lúc chiều mai coi dời
Giữ lòng chớ đổi đừng dời
Dử lành thời để Phật trời định cho
Làm người sao chẳng biết lo
Nhà ngói cũng hết của kho chẳng còn
Càng ngày càng hao càng mòn
Mười phần hết chín chẳng còn người hung
Nói thời nói hết cho cùng
Đàn bà dạ ở bất trung nhiều người
Đứng thấy vui vậy mà cười
Phật trời đã xử mười người còn năm
Đời nầy giả điếc giả câm
Biết ăn biết nói sôi tâm phừng phừng
Tiều phu xưa ở trên rừng
Gánh củi đổi gạo cầm chừng cũng no
Công danh phú quí thời lo
Đến cơn bác loạn nằm co kêu trời
Chắp tay vái phật cầu trời
Nhứt tâm thiện niệm trông đời bình an
Thầy xưa dạy bảo rỏ ràng
Bắc phương gặp chuột ra đàng thời sang
Trong trào có một thị lang
Ấn rồng đem nạp phò an tề trào
Xét mình đã mấy công lao
Thầy xưa lặng lội biết bao nhọc nhằn
Dạ sao dạ ở lăn quằn
Chớ đừng bắt chước mấy thằng bành tô
Áo thung áo bó mặc vô
Nó thấy niệm Phật nam mô nó cười
Bạc bảy sánh với vàng mười
Mua tiếng niệm Phật ít người bán cho
Hết đói rồi lại tới no
Làm người sao chẳng toan lo lâu dài
Chẵng kỳ mà tới chiều mai
Chừng nào Phật khiến như khoai gặp vồng
Người ngay đem dạ đợi trông
Người dử thời lại lòng mong giựt đồ
Chắp tay niệm Phật nam mô
Lòng ta ta giử hung đồ mặc ai
Tích thiện thì thiện huờn lai
Ai mà tích ác chiều mai tiêu hồn
Nước trong lòng để một bồn
Ngày sau thiên hạ tiếng đồn lưu danh
Đời này cũng khá làm lành
Gắng lòng niệm Phật cầu sanh ông bà
Chớ đừng phụ bạc áo dà
Ngày sau nối trị quốc gia yêu dùng
Thương người trung nghĩa không cùng
Trời đà mở cửa cho người khùng điên
Vì ai nên có giặt Phiên
Phật sai chiến quốc Kim Phiên qua rày
Chừng nào nam việt hết đày
Phật biểu trở lại chẵng chầy bao lâu
Tháng năm sắp tới thời lâu
Tháng năm đi ngược về sau thời gần
Phật còn thương người nghỉa nhân
Lẻ nào để kẻ phi ân đấy loàn
Núi đá rày đặng thánh vàng
Nhà ngang dãy dọc xóm làng sung vinh
Thầy xưa lời để minh minh
Đố ai có biết giấy hình về đâu
Làm người chẳng xét cạn sâu
Làm sau cho biết đâu đâu mà tường
Gắng công mua đất lập vườn
Để cho con cháu sau tường dại khôn
Tích đức thời đặng lưu tồn
Tích tài như thể đầu cồn sóng xao
Đoài nhìn mấy cụm cù lao
Thương trong bá tánh biết sao ở đời
Nên hư chúng có Phật Trời
Bôn chôn sao khỏi đổi dời sao xong
Nước lòng dười đục trên trong
Thũ nhân vi chánh lẽ công thời màng
Cũng chưa có đặng cho an
Mà hồng lập xóm lập làng làm chi
Đời nầy nhiểu kẻ dễ khi
Tới chừng đến thế trốn đi đường nào
Khuyên người rán cậm lấy sào
Cậm dầu cho chặc cũng nhào xuống sông
Ngồi buồn bắt mặt vội trông
Tai nghe phưởng phất gió đông nhờ rày
Thương cha lại cám nghĩa thầy
Nhớ lời dạy bảo những ngày trường văn
Đói lòng thời lại phải ăn
Chừng nào ngó thấy cung trăng vui mừng
Ngó ra mé biển chốn chưn
Đất đồng ruộng mẩu nói chừng ngày sau
Câu thời câu đội công hầu
Chừng nào thiện ác đáo đầu sẻ hay
Nổi gió thì mây lại bay
Phật trôi ghét vạy thương ngay một tường
Thầy xưa vách ngỏ chỉ đường
Dử lành hai lẻ số thường định phân
Phật trời như thể cầm cân
Tại người bất nghỉa bất nhân lại phiền
Tham nơi đồng bạc đồng tiền
Chớ đừng ghét ngõ ghen hiền mà hư
Chớ đừng đem dạ cẩu trư
Thấy người trung nghỉa ưu tư hại người
Thấy vui mà chẳng dám cười
Xem trong Nam Việt nhiều người bỏ thây
Thiệt đà Phật giõi trời hay
Người phàm khác thể gốc cây biết gì
Công danh phú quí làm chi
Làm lành niệm Phật qui y giử mình
Khó thời phải ở thể hết tình
Ai ai cũng vậy như mình thuở xưa
Trời đà vận chuyển gió mưa
Tam niên phong vỏ củng chưa thấy đời
Biết sao lên đặng trên trời
Hỏi thăm cho rỏ việc đời cạn sâu
Ai từng làm ruộng không trâu
Nước tần sao lại thâu lai Hớn trào
Vận nghèo phải chịu biết sao
Chừng nào gặp hội cá ao vẫy vùng
Ơn cha nghỉa chúa không cùng
Đạo làm tôi tớ phải dùng liều thân
Có nghỉa thì nói với nhân
Biết ai mà đặng vun thân cho mình
Tuy là khác dạng khác hình
Lời ăn tiếng nói cũng tình nghĩa nhân
Biết sao cho phải mà phân
Người dưng khác họ là thân của mình
Cửa chùa mở rộng thinh thinh
Mặc tình bá tánh nhục vinh tại mình
Biết sao mà lại ép tình
Thân ai nấy độ biết mình phải không
Ngó ra thấy cá hóa long
Độ ai đem bỏ ở trong chùa nầy
Đêm nằm trằn trọc nhớ Thầy
Từ năm Kỷ Dậu châu mày đến nay
Thầy đà phưởng phất nương mây
Biết sao cho đặng tôi nay theo Thầy
Chừng nào tôi mản căn đày
Vái thầy trở lại độ rày chúng sanh
Lập thân hành đạo dương danh
Vùa hương bát nước ai dành ngày sau
Chí tâm đào viếng cho sâu
Mảng cho trung hiếu thảm sầu từ đây
Đừng chê trời Phật chẳng hay
Ngày sau thân thể như cây không trồng
Chử rằng sư phụ đạo đồng
Ơn cha nghỉa chúa nào lòng chẳng thương
Có đi nên mới biết đường
Không thời như kẻ ở vườn biết đâu
Sài-gòn Gia-định thảm sầu
Nước đâu mà chảy run cầu ngập cây
Nhiều người dạ thảo lòng ngay
Ngày sau cũng đặng lai đây sum vầy
Chẳng kỳ công trận cao dày
Lòng người ngay thẳng Phật Trời độ cho
Mặc ai bảy liệu ba lo
Giử sao cho khỏi nằm co kêu trời
Đồng nai đá lửa rạng ngời
Vận hưng trời khiến lại vời về đây
Muốn cho tớ đặng gặp Thầy
Ăn ngay ở thiệt thì mầy thấy tao
Đời xưa nay có khác nào
Muốn ra ai cấm muốn vào ai ngăn
Quán ta kinh sử đã rằng
Coi rồi lại khiến lòng hằng xót xa
Thấy đời tà mị quỉ ma
Ai mà thương Phật Phật mà thương ai
Thương Phật niệm Phật chiều mai
Chớ đừng bắt chước Phong lai bỏ mình
Vì ai nên mới ẩn hình
Phật đà biểu vậy gẩm tình ai hay
Việc rồi mới biết gian ngay
Chừng nào xét lại thì thây nằm đồng
Khác nhau có một tấm lòng
Chanh khế một dạ bưởi bồng cũng chua
Bây giờ đừng có tranh đua
Làm ruộng có mùa niệm Phật lâu năm
Chử sanh tử bất sanh tâm
Mình lầm mình nói thánh nhân nào lầm
Kinh Phật là sách Minh Tâm
Coi rồi như thể trăng rầm tháng giêng
Nói ra anh chị lại phiền
Đời nầy nhiều bạc nhiều tiền thì hơn
Dùng cho cùng nghỉa dùng nhơn
Dùng chi tiền bạc mà coi hơn người
Ngửa than trời chín phật mười
Để cho thiên hạ nói cười khùng điên
Chừng nào trừ Cốt Đột yên
Thời người mới hết cười riêng chê thầm
Lời nói khôn dại tại tâm
Chớ đừng tích oán thù thâm làm gì
Đạo Phật rày đả hết suy
Từ nay sắp tới dỉ qui thượng đường
Ở cho biết dạ tâm cường
Bỏ lòng đạo tặc giử đường thảo ngay
Làm lành niệm Phật thì hay
Công danh phú quí cho vay khỏi đòi
Tuy là nhựt nguyệt xét soi
Thời mình cũng xét cũng coi phận mình
Ai ma dám trách thiên đình
Công minh chánh lý xử hình ngày sau
Bây giờ lòng tưởng làm giàu
Tới chừng thiện ác đáo đầu ngồi lo
Hạ nguờn hồn phách tiêu tro
Chớ đừng thấy vậy ăn no vui cười
Tôi nói có chứng chín mười
Không phải một người nói chuyện bất minh
Ngày sau các nước lai chinh
Tây dương anh quốc chiêu binh qua rày
Nữ phiên công chúa tài hay
Trận đồ bát quái đánh nay nửa lừng
Tương tranh quờn ấn trong rừng
Lòng buồn nói chuyện nhớ chừng nào chơi
Ai ai bền chí ở đời
Chừng nghe sấm đất cửa trời mở ra
Xử mình tiên bị kỳ gia
Hậu trị kỳ quốc nghỉ ra khó bì
Phật sai một nước dị kỳ
Mình thời có cánh khác thì người ta
Phật biểu qua xử tà ma
Nó mà ăn thịt người ta muôn ngàn
Thầy xưa dạy bảo tỏ tường
Làm người sao chẳng lành đường tà ma
Khuyên người trai gái trẻ già
Làm lành niệm Phật sau mà ấm thân
Phật thương kẻ nghỉa người thân
Tại mình ở bạc vong ân chớ bì
Thấy trong Lục tỉnh nam kỳ
Chùa thiền rực rở cũng bì cù lao
Nhà thờ phố ngói thấp cao
Nam thanh nử tú ra vào coi xinh
Hết nhục rồi tới thời vinh
Làm sao khỏi chốn đao binh mới tài
Ngồi buồn nói chuyện dong dài
Bắt vàng b ắt niển nói hoài quên thôi
Bao giờ chợ lớn hết vôi
Bắc nam hết cá mình ngồi thảnh thơi
Có thân thời phải xét đời
Nắng thời phải chịu đừng lời thở than
Bao giờ cho chúa tôi sang
Qua tới Dần Mẹo thời an nước nhà
Khuyên lòng bá tánh trẻ già
Niệm Phật chẳng tốn tiền nhà bao nhiêu
Phật muốn sống hết cho nhiều
Phật đâu có muốn xử tiêu làm gì
Nói khôn mà chẳng biết chi
Có chứng liều mạng thác thì khỏe thân
Tại mình ác đức bất nhân
Biểu ai tưới nước vun phân cho mình
Bời người ăn ở bất minh
Cho nên Trời khiến tà tinh hại rày
Đói rách là Phật bắt đày
Làm người chẵng nghĩ đêm ngày ưu tư
Nam-triều sau có quân sư
Coi mười tám nước chư châu phục tùng
Ngày sau nhiều kẻ anh hùng
Nghề văn nghiệp vỏ trí trung không cùng
Biết chừng nào ngũ không mùng
Bây giờ nói chuyện tầm khùng khó nghe
Lời Thầy ghi trước không e
Bây giờ nói chuyện trồng tre ai màng
Ở đây như kẻ lở đàng
Thương người xa xứ dạ càng chẵng yên
Phật tra ngũ thập dư niên
Tây phiên cay trị nam biên dử lành
Nam triều rày đã rạng danh
Cớ sao các nước tương tranh nổi gì
Xét xem Lục tỉnh Nam kỳ
Phật trời ngồi chốn cung Ly An hòa
Tây phiên muốn lập nước nhà
Kết duyên Hớn thất thuận hòa dưới trên
Phật cho cơ nghiệp làm nên
Chư châu chư quốc dưới trên một lòng
Đại Nam ngồi ngự đền rồng
Phật cho các nước đạo đồng tiêu bang
Bây giờ nhà dọc dãy ngang
Phố lầu chợ quán muôn ngàn người ta
Lập làng lập xóm vạn gia
Quan quân thiên hạ vào ra nhộn nhàng
Bây giờ lo việc chẳng an
Có thân phải giử kẻo oan linh hồn
Thân nầy như thể đầu cồn
Giử sao cho đặng tích tồn Đồng Nai
Ngày sau cũng đặng lâu dài
Tây phiên thời ở cỏi ngoài làm ăn
Bao giờ Nhựt Nguyệt hiệp căn
Lập đời thượng cổ như trăng đêm rầm
Trường sanh bất tử chẳng lầm
Đời nầy sao cũng tuyệt âm không còn
Nói ra trong bụng héo don
Thương Thầy cám cảnh lòng son sụt sùi
Làm tôi nhớ chúa ngùi ngùi
Biết sao mà đặng tới lui ngày rày
Tôi chưa có mản căn đày
Lời phàm thời nói quả nay dương trần
Có thân thời khó với thân
Thân ôi! Thân có mấy lần gian nan
Người nói thời chẳng có tang
Tôi nói có tích mà mang tiếng đời
Chấp tay với chín phương trời
Cầu mười phương phật cho đời bình an
Đất Phật thời thiệt đất vàng
Trân châu mả nảo chang chang sáng ngời
Sơn tô bửu vật đễ đời
Đố ai có biết Phật Trời ở đâu
Chẳng lo đào viếng cho sâu
Tới chừng có khát nước đâu uồng rày
Nợ đời có trả có vay
Giử sao cho khỏi bỏ thây thuở nầy
Chắp tay niệm Phật váy Thầy
Đặng cho mình sống đời nầy mà coi
Đời cạn thời phải xét soi
Làm lành niệm Phật mà coi hội nầy
Sao sao chẳng kíp cũng chầy
Lời nói không Thầy đố mầy làm nên
Phiền người niệm Phật mà nên
Tôi mà nhắc lại có nên thời nhờ
Nói trong Lục tỉnh bây giờ
Làm lành niệm Phật mà chờ đợi vua
Nước Nam như thể cái chùa
Ngày sau các nước bốn mùa bán buôn
Bây giờ nói chuyện giải buồn
Nói chuyện luôn tuồng biết trúng hay không
Tôi nói những chuyện minh mông
Ngày sau có lập chùa công phủ thờ
Thấy đời trần hạ ngẩn ngơ
Chừng nào gở đặng mối tơ hết sầu
Ví như Lưu Bị đi cầu
Lập thành Tân dả Kinh Châu an lòng
Đầu sơn làm hội công đồng
Hội mười tám nước xử trong cỏi trần
Âm dương xử tội một lần
Vái Phật cầu Trời định phần ngày sau
Làm lành niệm Phật một câu
Chờ cho đất thấp ruộng sâu nên gò
Niệm Phật ý Phật phải dò
Thôi mới biết cạn biết gò biết sâu
Có sông có lộ có cầu
Bây giờ còn thảm còn sầu từ đây
Ăn trái nhớ kẻ trồng cây
Làm người thương vạy ghét ngay không đời
Ai ai cũng ở trong trời
Ăn cơm của Phật lo đời cho tây
Tôi mà sống nói bửa nay
Ngày mai có thác bỏ thây cũng đành
Chim khôn lựa nhành cây lành
Dầu ai ăn trái bẻ nhành mặc ai
Chớ đừng ăn bắp chê khoai
Ăn cơm chê cháo chiều mai đói lòng
Khát nước thời chạy vô đồng
Chừng nào có đói trong lòng nam mô
Thương người bổn đạo gia tô
Ngày sao có biết nam mô đạo gì
Đặt làm một bổn vỉnh vi
Đặng cho bá tánh chép ghi trong đời
Nam mô A Di Đà Phật
VÂN TIÊN
PHẦN THỨ BA
Trước xem đời cổ vảng kim lai
Trào Gia Nghị nào ai có rỏ
Đời ma quỉ nhiều loài săn cỏ
Đất đồng nai đèn đỏ ai tường
Ví cũng như Triệu Tử Đương dương
Đời hằng gọi trào Đường Tiết Thị
Chớ bọc thói Tào gia mong Ngụy
Đừng noi theo Đổng Tặc lụy thân
Xem thấy đời trần hạ khó phân
Liếc mắt thấy trung thần ít kẻ
Người ngay thảo thiệt thà trời đẻ
Đứa gian tà lổ nẻ chun ra
Con mồi côi không mẹ không cha
Nên nó đè cột nhà nó đụng
Người quân tử dỉ mưu trí dụng
Kẻ tiểu nhơn bất tụng đạo mầu
Giắc Bắc kinh sớm đánh tối đầu
Đời ít kẻ lo sau xem trước
Thấy niệm Phật thật thà lấn lướt
A dua bùa quờn tước Ngụy gia
Xem thấy đời con chẳng có cha
Mà bây gọi rằng nhà an trị
Sao ai chẳng lo đền ơn Nghị
Học thầy nào tưởng trị vui say
Lòng dặn lòng tưởng chủ thảo ngay
Trí bền trí bỏ thây chẳng tiếc
Đạo quân thần nào ai có biết
Đứng anh hùng tử tiết danh thơm
Thà liều mình trả nợ áo cơm
Vong tử mang tiếng thơm muôn thuở
Đứa gian nịnh thấy càng mắc cở
Làm sao mà cho gặp thuở trên
Đạo tu niệm nhiều quên ít nhớ
Nở lòng nào đem dạ lấp ngơ
Chốn hạ trần nhiều nổi bơ vơ
Đời hằng nói quên tơ nhờ vải
Con sanh đẻ đem lòng biển cải
Đạo làm tôi sao phải đạo nhà
Nói khôn thời khôn thuở nên ba
Còn co dại tới già cũng dại
Sao đây chẳng xem đi xét lại
Đạo nam Mô bây lại đành chê
Sống ở cảnh thác trở về quê
Làm sao cho khỏi chốn sông mê
Khá tu thân tưởng đạo ra bề
Noi Thánh trước đặng về cỏi thọ
Tu nhơn đạo cứu trong một họ
Phải lo bề thượng thọ qui căn
Của ở chùa thấy dể nhiều ăn
Mà lổi thửa búa trăng riều nguyệt
Đạo tu niệm nhiều tà ít thiệt
Con trong nhà bụng biết làm sao
Vận còn nghèo phải chịu lao đao
Ví như thuở Tiết Giao tị nạn
Sức bây giỏi như chàng Kim Đạng
Vây tống trào đấy loạn bao lâu
Người ở đời xét trước lo sau
Loài phản chúa đứt đầu có bửa
Con nhớ mẹ như lòng khát sửa
Trời đã mang bụng chữa chờ ngày
Vắng cổ kêu chẳng thấy lòng Thầy
Mỏn hơi khóc còn đày đọa tớ
Ăn cơm chúa kẻ quên người nhớ
Đất Nam trào kẻ ở người đi
Mới lạy lên lạy xuống kiến vì
Củ quen cuộc xưng vi tư chủ
Đạo niệm Phật không cầu không rủ
Sách nói rằng nhứt chủ vi gia
Học đạo lành sợ lổi quốc gia
Đời ít kẻ xét ra đạo Phật
Đất dày vuông chở che vạn vật
Trời cao tròn soi khắp muôn dân
Nhơn nhơn đều các hữu kỳ phần
Chốn chốn lại dỉ ân đợi vận
Người quân tử lo dày công trận
Kẻ tiểu nhơn tranh thực giận hờn
Làm sao trả nợ mười ổn
Xử nhơn đạo cho hơn trần tục
Chẳng đi tu lo đền dưởng dục
Mảng lo nghèo phàm tục đọa thân
Trung Tống trào một tướng Trịnh Ân
Nịnh Hớn thất phi ân Lử Bố
Sao bây lại mà không biết hổ
Đất nam trào tiên tổ chôn đâu
Dầu mày sừng trâu cũng huờn trâu
Chay mản kiếp vỏ hầu ra khỉ
Hại mạt Trụ vì chun Đắc Kỷ
Nối tề trào ơn nghỉ Tâm cung
Mình hờn mình ghét nịnh thương trung
Đừng thấy những chuyện hung tha thiết
Người quân tử chí tâm ai biết
Đất nam trào trả nợ tiết thân
Người bạc ân để đó có phần
Vong cao rộng một lần nầy tuyệt
Cơm thượng Đế không lo Nam việt
Áo Nam trào chẳng biết ơn vua
Ví cũng như Lương vỏ lập chùa
Ngày sau cũng bốn mùa hương lạnh
Tu đạo đức giử bề hiếu hạnh
Người làm lành Tiên cảnh đặng lên
Mình xét mình biết kẻ hư nên
Xác phàm tục pháo tên đừng sợ
Ấy mới gọi rằng người trả nợ
Khen cho người chẳng sợ lưới vương
Thấy hạ trần nhiều nổi tai ương
Sao không sợ sa đường địa ngục
Chí tâm niệm đặng mà lành tục
Phải lo bề dục báo thâm ân
Đặng mà để các lân một tiếng
Đời thậm khổ vậy nên phiến biến
Hạ tây trào lòng khiến lại dây
Cơn nguy biến giải vây trả nợ
Thấy cơn khó giúp nhau tư trợ
Gặp hội giàu bưng bợ ai màng
Chốn Tam châu thây bò lấp đàng
Nơi địa ngục muôn ngàn thiên hạ
Tu hình dạng ngày sau mắc đọa
Giử lòng lành vạn họa giai tiêu
Xem thấy đời sống ít thác nhiều
Thầy vỏ Hậu thiết kế mưu sâu
Tru thọ Tiết bền lâu sau đặng
Múc nước trong súc chùi đồ cặn
Người ở đời lội lặn hết hơi
Ai nghỉ ai đầu chẳng đội trời
Người nghỉ người chun không đạp đất
Muốn vi cánh lo bề tông thất
Tại lòng người dạ bất tùng qui
Khen cho đời sao chẳng xét suy
Mà lấn lướt làm chi đạo Phật
Trời đã khiến nhiều loài súc vật
Nó hại người niệm Phật chẳng yên
Ngoài kim phiên giấy động các miền
Trong trào chánh bất tri tiền thế
Thương lử vọng lòng không vong phế
Tưỡng Thái công mưu kế để dành
Mắc ý ai ngay dại khôn lanh
Đời ít kẻ công danh chẳng tưởng
Để mà lo đạo lý vi lương
Đừng học thói nhà thương bí trọng
Đừng ngó thấy Trời còn cao rộng
Mà đem lòng phản chúa lộng ngôn
Một đứa hư hư hết cả môn
Đời hằng nói hết khôn tồn dại
Mản căn trước nay đà trở lại
Con một nhà khôn dại thời khó
Đất ruộng Thuấn năm dây cày ló
Trời ruộng Nghiêu thấy lo có nhiều
Cám thương nổi Ngư Tiều canh mục
Lòng làm lành phàm tục lánh xa
Thế nói rằng gà ở một nhà
Mà bôi mặt đánh nhau mới lạ
Mê trần tục càng ngày mắc đọa
Chốn thiên đường chê lạ chẳng lên
Người ở đời ai cũng muốn nên
Phần chẳng có vội quên hiếu nghĩa
Cũa cha mẹ con đừng rút rĩa
Mình xử mình trung nghĩa thời nên
Câm hờn thay Lưu Khởi vội quên
Thậm trách bấy mao Diên hậu hận
Tôi phàn chúa phi ân dỉ tận
Ăn cơm nào lo tận phiên trào
Nước thời trong cá lội ở ao
Ngồi miệng giếng coi sao bắc đẩu
Thương nghĩa Quan Công phò nhị tẩu
Lòng thảm sầu lo Hớn cạn sâu
Ai ai đừng sớm đánh tối đầu
Mà lo đạo ruộng sâu câu cá
Sao chẳng xét hổ trang nằm giá
Mà không bì thẹn kẻ khóc măng
Đừng thấy trăng lòng muốn phụ đèn
Đồ yêu quỉ nó khen rằng giỏi
Miền địa ngục âu lo cho khỏi
Chốn thiên đường ai giỏi đặng lên
Con trong nhà chẳng biết hư nên
Người thiên hạ mắc tình quên nhớ
Đạo làm vợ là căn là nợ
Đời bây giờ chẳng biết nợ căn
Của mình làm mình cùng mình ăn
Đừng khoét vách bẻ măng mà tội
Chớ bắt chước theo chàng Dương Bội
Tận gia tài mắc tội hồn ma
Khó nổi người xét tới chỉ ra
Đời ít kẻ cải tà qui chánh
Thấy niệm Phật ăn no lòng tránh
Người làm lành nhứt tánh nhứt tâm
Trụ hôn dâm thời trụ lại lầm
Tù Tây Bá cam tâm phải chịu
Nghỉ Nhơn nghĩa nên con liệu điệu
Tưởng vì cha con chịu võ vàng
Để cho mà thiên hạ dọc ngang
Nguyền chứng có hoàng thiên hậu thổ
Nay trở lại lo đền thũy thổ
Người ở đời có tổ có tông
Thấy những loài lũ kiến chóm ong
Sao không sợ lỗi trong điều luật
Chưa khổ mấy mà than tiếng cực
Chẳng coi người trung thực làm sao
Thấy thiên Luông lận đận lao đao
Phò Hoàng tử biết sao bắt chước
Đời bây giờ khó bước lên thang
Cảm thương chung Ngũ Thiện ải quan
Mà giả dại qua đàng một thuở
Nghỉ hồi trước xét nay mắc cở
Nói ít lời than thở hả hơi
Biết làm sao cho đặng sống đời
Chừng nào đặng thảnh thơi mà đợi
Công danh lợi trải đời một thuở
Chớ biết rằng than thuở về đâu
Ví cũng như lục thị thảm sầu
Nương linh tự vọng cầu trời Phật
Cảm thương gã Lang Châu tàn tật
Người trung thần niệm Phật cũng tiêu
Câm hờn thay một lũ quần yêu
Hoàng phi Hổ Tỷ cang tiêu đốt
Người trung nghỉa dầu dong cũng tốt
Kẻ nịnh thần chẳng mốt thời mai
Căm giận loài phân cỏi chia hai
Tô bửa thị chiều mai cũng chết
Chớ ngó thấy nói ra câu kết
Con một nhà giử nết mà ở
Người niệm Phật nghèo thời nghèo thuở
Kẻ bạo tàn bao thuở làm nên
Cây mọc đâu dưới đất mọc lên
Cây dầu héo có người lại tưới
Làm người ở có trên có dưới
Người làm lành gặp nước thời tươi
Ví cũng như Thiên tuế tức cười
Thời Lý Đáng nên người nối nghiệp
Ví thuở trước nay theo sao kịp
Vái với trời cơ nghiệp đặng nên
Tưởng một lòng an phận bề trên
Ngày sau thấy hư nên thời biết
Theo đầu Ngụy là chàng Nhưng tiết
Sa một đàng thác biết bao nhiêu
Giác với đời ít kẻ thương yêu
Gặp một đám mưa chiều mới thấy
Lòng chí dốc lo bề cày cấy
Đạng chờ ngày cắt gặt ví bồ
Đạo nam mô ít kẻ ra vào
Đường đạo tặc nhiều người lai vãng
Tên Đặng sanh xưng con Tổng quản
Chàng làm ngang bắt gái qua đàng
Bị Hớn Minh xử gả điều tàn
Đừng học thói dọc ngang cận địa
Thương mấy kẻ nói lia nói lịa
Đời nhiều người cận địa viển thiên
Noi theo đời Nghiêu Thuấn thời yên
Chẳng nhớ thuở Mục biên giáng thế
Con vì mẹ nên con thiểu kế
Tại nơi Trời biết kể làm sao
Có trước thời cá mới ở ao
Bằng khô hạn làm sao mà uống
Đường địa ngục nhiều người đi xuống
Chốn Thiên đường như ruộng bỏ hoang
Một ngàn người cũng muốn giàu sang
Ai lại muốn chi đàng nghèo khổ
Đạo niệm Phật thì lao thì khổ
Phải làm giàu nhiều kẻ nam mô
Mặc ý ai ăn cướp giựt đồ
Mà học thói Gia Tô trối kệ
Đời nay khác chi đời U Lệ
Mà gọi rằng mưu vệ tữ tôn
Thân thể nầy như thác chưa chôn
Giử sao đặng tích tồn tại hậu
Đạo niệm Phật kêu cô kêu cậu
Người chê rằng đạo lậu quốc gia
Đạo nhà thờ kêu cố kêu cha
Nhà mà lại một lòng một dạ
Thấy những người ở đời khác lạ
Người làm lành vạn họa xảy qua
Khó biết đời tôi nghỉ chẳng ra
Làm sao khỏi Diêm la hành tội
Nhớ tích trước Lý Thông vong bội
Nghỉa kim bằng gởi tội hoàng thiên
Mình trách mình thời vận đảo điên
Ai đen bạc hoàng thiên chứng chiếu
Đừng dối thế nhơn dân đàm tiếu
Xuống hạ trần giả chiếu Phật sai
Tay bồ đề miệng niệm Như Lai
Đặng kiếm bắp kiếm khoai về độ
Ra khỏi cửa xưng vi bá hộ
Giả chước mầu cứu độ người ta
Mà đem lòng dối Phật Thích Ca
Sau thác xuống Diêm la đừng trách
Vương tử Trực trông anh xa cách
Giận trong lòng thậm trách Võ Công
Mả còn vun đem dạ bắc đông
Đồ vô loại sao không biết hổ
Thương Thái Khanh lo đền thủy thổ
Ép tấm lòng dụ dỗ Nguyệt Nga
Đạo làm tôi sợ lỗi quốc gia
Bời nịnh thị mới ra chuyện đó
Loài săn cỏ ăn no lo báo
Khỉ dòm nhà tay áo ong sanh
Để cho mà thọc chuộc khôn tranh
Thác có bửa mong tranh trào chánh
Trần thống chế thương người đồng tánh
Ở ải ngoài chẳng tránh gươm đao
Lòng kiệt hào bảy lượt sáu thao
Trải trần thế xiết bao khó nhọc
Người ngay thảo tấm lòng vàng ngọc
Mắc thế tình kẻ dọc người ngang
Thấy từ quân chánh vị thiên nhan
Mà sanh dạ lăng loàn lấy tớ
Tề bội ước Trần gia căn nợ
Nở lòng nào nghe tớ giứt tơ
Trách Phan Châu đem dạ lấp ngơ
Vong cựu nghĩa vò tơ làm rối
Rối nợ nước đây già gở rối
Đó đem lòng giứt cội bẻ nhành
Đó gần ngai múa mỏ khôn lanh
Đây cũng chẳng tương tranh lấn lướt
Ăn cơm chúa quên sau nhớ trước
Hưởng bề trào quên trước ngó sau
Đừng đem lòng bụng phản miệng đầu
Mà chẳng sợ đao hầu rút vỏ
Nói chuyện quấy ít nguời nghe rõ
Trâu thả lan không cỏ mà ăn
Thấy đời nầy như thỏ ẩn trăng
Mưa một đám thời măng mới mọc
Tưởng ái quốc đêm nằm trằn trọc
Oán Thiên Lăng đem dạ dọc ngang
Sai Ôn Đình binh mả dấy loàn
Bắt đổng mẩu lập đàng tiểu kế
Thương Đổng trị lòng không vong phế
Tưởng cơm trào chẳng kể đồ gian
Chẳng hổ người quần vận yếm mang
Sao không thẹn với trang mang tượng
Đền nợ nước công dày nghĩa trượng
Giử lòng ngay treo tượng dối trần
Mặc ý ai ghét nghĩa oán nhân
Lòng đây cũng dỉ ân bất oán
Mẹ nuôi con kể năm kể tháng
Con nuôi mẹ kể tháng kể ngày
Nợ ở đời chưa trả lại vay
Chẳng xét vạy xét ngay thời khó
Chẳng nhớ thuở nằm co đồng cỏ
Mà quên nơi đất đỏ ở đâu
Ngàn cho đời bỏ thảm bỏ sầu
Mà đem dạ vui đâu không biết
Của mình sao mất sao mình không biết
Lại thấy người trực tiết mà ghét
Nghe súng nổ kiếm đường mở bét
Hồi bình thời nói quét dể nghe
Muốn ở đời thì phải trồng tre
Người ngay thẳng đừng nghe lời quấy
Ngheò Trần Minh nghèo thời nghèo thấy
Tới diễn trường không giấy mà học
Thương Lý-công lòng vàng dạ ngọc
Chốn thị thiền cực nhọc chẳng nài
Miễn là cho cơ nghiệp lâu dài
Người giả dạy nào ai có biết
Con mình đẻ trung quân nở giết
Đứa gian tà mà tiếc làm chi
Vận thời suy đúc bạc ra chì
Đời mấy thuở thác đi sống lại
Than danh lợi mới nằm chờ đợi
Sách nói rằng dục lợi hại nhơn
Nợ mười ân chưa trả chưa đền
Sao cho đặng ăn trên ngồi trước
Liếc mắt thấy chân dùn khó bước
Mãn lo nghèo việc trước quên sao
Lỗi cùng cha con lại cuối đầu
Ơn nghĩa ấy để sau Phật định
Câm Hờn ấy Trịnh –Hâm là nịnh
Lo mưu dùng Gia-định Đồng nai
Mặc ý người muốn mốt hay mai
Người ngay thảo nằm dài mà chịu
Mở miệng nói phải toan phải liệu
Thương cũng nhiều ghét chẳng bao nhiêu
Thương trung quân ruột thắc chính chìu
Ghét tà nịnh không quên trong dạ
Lòng nhửng nghĩ việc nhà khác lạ
Mấy ai mà vạch lá tìm sâu
Vận còn nghèo nên phải cầm câu
Thời giàu có kẻ cầu người lạy
Đây không biểu đó mà che đậy
Vở ra thời mới biết vạy ngay
Đễ nằm đây nhiều kẻ dày bừa
Mưa gần tới sau chưa ngâm giống
Người ngay thác thác rồi lại sống
Kẻ gian tà biết thuở nào trông
Đừng đem lòng dạ bướm kề ông
Thác có bửa không trông trở lại
Thấy thiệt thà bây chê rằng dại
Nghỉ phận mình xét lại chẳng khôn
Tần-Thủy-Hoàng đốt sách mà chôn
Nên Phật khiến tiền tồn hậu thất
Người trung nghĩa phải lo còn mất
Đừng học đồ cà khất điếm đàng
Mà phá xóm phá làng cả lũ
Đạo làm lành nào ai có rủ
Mặc ý người tu đặng thì tu
Khó biết bề biển Thánh rừng Nhu
Ai rõ đặng trung thu danh chiếm
Đạo đàng điếm thấy thời cũng hiếm
Người làm lành dễ kiếm đặng dâu
Ít có ai đào rách bắt cầu
Mà kết thảm mua sầu trong dạ
Thấy đời ở ở đời cũng lạ
Nói ma ma phần Phật ít người
Khen cho người người chẳng có khen
Ghét cho kẻ kẻ thời không ghét
Người nói chánh một thương chín ghét
Kẻ nói tà một ghét chín thương
Cám thương chàng Lương-Ngọc lụy ương
Đi hành khất sa đường ngục thất
Bởi nghèo khó ra thân cù bấc
Gởi thơ về thung thất đặng coi
Người có lòng thơ gói vàng thoi
Trình sư phụ xem coi cho rỏ
Noi chiến địa thây đầu phơi cỏ
Vái Phật trời soi tỏ lòng ngay
Bởi có non có nước có cây
Đời có vạy có ngay khó ở
Một cuộc đất chổ bồi chổ lỡ
Mình thở than than thở một mình
Chớ có ai đem dạ hửu tình
Mà lo đạo với mình một thuở
Nói cà vơ lâu ngày mắc cở
Phải lo bề dìu bỡ hè nghiêng
Câm hờn thay Bùi-Kiệm đảo điên
Vong tiền nguyện lòng riêng một thế
Mắt thấy chị lòng dùng mưu kế
Loài súc sanh còn để làm chi
Lại biểu rằng tượng rách bỏ đi
Chùa đóng cửa tu chi hương lạnh
Câm hờn bấy những loài ngang ngạnh
Vào quán trung chưng mặt khôn tranh
Người làm lành dù lạnh cũng thanh
Kẻ hung bạo hôi tanh thời bỏ
Thây đã gởi muôn ngàn ngọn cỏ
Sao chẳng lo nói nhỏ nói to
Cơm của trời nó muốn ăn no
Đất của Phật ở lo sanh giặc
Thương Tiểu đồng trông tin vắng bặt
Đạo tớ thầy gây gắt nhiều phen
Lòng người ngay giữ phận khó hèn
Lều bên mã tối đèn sáng tỏ
Cơm bá tánh lo đền ngọn cỏ
Vậy mới rằng thỏ ẩn chờ trăng
Người có lòng sau có cơm ăn
Đừng làm chuyện lăng xăng mà đói
Cơm phơi khô để dành một gói
Muốn mắm thời coi để có ngăn
Khá lo bề giử việc làm ăn
Ngỏ chờ thuở cung trăng nhành quế
Đời nhà Hớn Khổng Minh mưu kế
Lo ngày sau tế thế Nam trào
Chớ đem lòng vội lý phụ đào
Mà chẳng đặng ra vào dinh thất
Chẳng nhớ thuở vì sao hướng bắc
Đến bây giờ nhị vị rất linh
Ngó thấy sao Cửu diệu thất tinh
Coi như thể lượng hình gần tõ
Lo đạo đức khỏi vòng ngọn cỏ
Lo làm giàu cũng khó nổi lo
Vận còn nghèo hốt cát ra tro
Tới thời khá ăn no nằm ngũ
Phải gắn lòng mà trồng đu đủ
Để ăn nằm tu rủ mà hư
Dạ cẫu trư thì hư gia thế
Phải lo dùm mưu kế thời nên
Quan Tư-Đồ lập kế bề trên
Mà sao lại không nên tại vận
Củng mắc chử tiền cừu hậu hận
Xét phận mình gởi vận hoàng thiên
Giặc kim-phiên đánh khỏi tốn tiền
Tốn lổ miệng mà an nhà nước
Con đẻ trước kêu rằng Hai Cả
Con đẻ sau kêu gã thứ ba
Con một nhà hai ngã người ta
Phật ngài nói con ma ma dắt
Giận Thạch hổ lòng nam dạ bắc
Đuổi Hồ văn chạy tắc đông tây
Thấy việc đời mà ngán vạy ngay
Trong rừng vắng không thây mà bỏ
Nói chuyện vậy ai tường ngoài ngỏ
Khen cho người không rõ về đâu
Chốn Tam Châu dạ dốc bắc cầu
Nơi san lảnh đem sầu gởi đó
Đường thanh vắng không cho ai biết
Cơn dấy loàn còn tiếc làm chi
Mặc ý ai đem bạc đồi chì
Thời đi tới trường thi mà học
Giận Dương Ngọc nói ngang nói dọc
Mình giỏi gì mà học khinh khi
Chử phụ nhơn dạ bất tùng qui
Sách hằng nói nhứt vương vi chủ
Đừng học thói con nhà không chủ
Cơm của trời ăn ngũ thời hư
Người trung quân tưởng đạo ưu tư
Mà lo chỗ lưu cư tại hậu
Công danh ấy sang giàu mặc kẻ
Lo nổi nầy phật đẽ lần sau
Đừng tương rau mà dối đạo mầu
Người ngay thảo vọng cầu trời phật
Quả đời nầy nhơn vật dữ đồng
Ai tu đặng giử lòng thời khỏi
Châu Thiên Đức chăn dân một cỏi
Ai có tài cho dõi thời theo
Lòng cho bền xích chó đuổi theo
Thời mới thấy khổ nghèo thiên hạ
Châu công cẩn dùng mưu kế lạ
Ngô Tôn quờn giả dạ cầu hôn
Chẳng sá chi một nắm đất cồn
Mà chẳng dễ lưu tồn tại hậu
Thương nhơn nghĩa mới bay cơ lậu
Đặng cho người lo hậu về sau
Giử cái đầu chẳng đứt thời lâu
Đứng ngó thấy con trâu mà cỡi
Bạc bảy nén lòng đây đem gởi
Vàng mười thoi dạ giốc cho người
Mặc ý ai muốn khóc hay cười
Mặc ý kẻ muốn tươi hay héo
Người quân tử ăn khốn nói khéo
Thấy người giàu nở héo mà thương
Nghĩ Trương phi trung liệt nhứt trường
Chơn thơ đạo không tường mật kế
Cù dậy lở hay rằng sự thế
Dạ tình cờ kế tại quân sư
Trời còn thương nhơn nghĩa tồn dư
Phật đại độ công tư tại sở
Đời ít đặng đời nầy một thuở
Sao không tu mà đỡ cái thân
Chớ chê nhơn nhơn lại ăn tiền
Đừng chê nghỉa nghỉa mà ngồi trước
Cá gặp nước thời lội trước
Chim túng lồng khó nổi bước theo
Vận còn nghèo thấy thế cheo leo
Gà vở ổ con heo thức dậy
Dao của mình cầm gần trông cậy
Dám đem lòng sửa vạy sửa ngay
Chim sổ lồng thời để nó bay
Cá gặp nước lội ngay thời rộng
Xủ quẻ Diệc quẻ nầy giao động
Đại quốc gia vạn vọng cửu trùng
Thời Hưng thới anh hùng lai chiếm
Khán bát quái đoài ly tầm kiếm
Nhìn lưởng nghi tứ tượng xem tường
Thấy Châu Vương về phục nghiệp đường
Đời Hậu Hớn cang tường chi mạo
CHUNG
Vòng Hoàng ân vạn tuế
Nam mô A Di Đà Phật
Chép xong ngày 19 tháng 2 (nhuần)
Năm Đinh Hợi
CHÂU ĐỐC