Chương VIII: Tinh Thần Khổng, Lão Trong Giáo Lý Phật Giáo Hòa Hảo

Diệt tà lập chánh đành rành

Ba màu nắm chặt Nam thành xử phân

Trong Tam Giáo ân cần mở Đạo …

Như chúng ta đã hiểu một cách rõ ràng qua các chương trước, Phật Giáo Hòa Hảo là một đạo Phật, do đó, những gì là chân truyền của đạo được Đức Thích Ca đề xướng, đều được Đức Giáo Chủ khai phục và hoằng dương. Tuy nhiên, để cho phù hòa với tính chất dân tộc và phát huy Phật pháp một cách hữu hiệu trong thời kỳ chúng sanh cơ duyên thiển bạc, Đức Thầy đã bao gồm thêm tinh ba Khổng Mạnh và ý thức Lão Trang trong giáo lý của Ngài.

Người có chút ít kiến thức, ai cũng biết nước Việt trải qua thời văn hóa cực thịnh Lý, Trần, khoảng non 400 năm, là thời kỳ  Tam Giáo thịnh hành. Sĩ phu bấy giờ đều nghiên cứu, tinh chuyên ba nền học thuyết xuất phát tại Ấn Độ và Trung Hoa. Cả đến lệ thi cử, cử tử có lúc phải thi ba môn Phật, Lão, Nho. Bởi vậy ảnh hưởng của Tam Giáo đã ăn sâu vào tâm hồn dân chúng ngay từ ngày ấy (1).

Lại nữa, thói thường cho rằng Thánh thể hiện đạo Khổng, Tiên thể hiện đạo Lão, Phật thể hiện đạo Thích. Nếu quan niệm rằng đạo Nho là bước nhập môn vào giáo thuyết Phật Giáo Hòa Hảo (tu Nhân) thì có thể nghĩ rằng đạo Lão chuẩn bị một tác phong siêu thoát để tiến lên mức căn bản là đạo Phật (học Phật). Con người tuyệt đích của Nho Giáo là Hiển Thánh ở thế gian, nhưng vượt khỏi phạm vi thế gian mà chưa tiến cao đến trình độ Phật, chính là bực Tiên Phong Đạo Cốt…